برنامه ريزي فرصت‏ها

براي طراحي برنامه مناسب جهت استفاده از فرصت‏ها، لازم است كه هر فرد شبانه روز خود را به سه بخش تقسيم نمايد:
بخش اول: صبح تا ظهر
بخش دوم: بعد از ظهر
بخش سوم: شب‏
بايد هر كدام از اين بخش‏ها را دو قسمت كرد و هر قسمت را به فعاليت‏هاي دو ساعته تقسيم كرد.
بهتر است فعاليت‏هاي علمي، اجرايي، شغلي و تفريحي خود را در قالب اين زمان‏ها تعريف كنيم و هر قسمت را بين يك الي يك‏ونيم ساعت و حداكثر تمام شش قسمت را در 9 ساعت تقسيم نماييم. افراد شاغل يا در حال تحصيل ممكن است كل صبح يا بعد از ظهر يا صبح و بخشي از بعد از ظهر را به شغل و تحصيل خود اختصاص دهند. آن‏ها روي وقت باقيمانده مي‏توانند برنامه ريزي نمايند.
با اين تقسيم بندي، در هر هفته ما مي‏توانيم 42 قالب زمان را احياء كنيم و فعاليت‏هاي خود را در قالب آن تعريف كنيم و اگر اين قالب‏ها يك ساعتي باشند، باز هم در هر شبانه روز 18 ساعت از 24 ساعت آزاد خواهد ماند؛ يعني با احتساب اين‏كه 2 ساعت صبح، 2 ساعت عصر و 2 ساعت شب را براي فعاليت‏هاي علمي، پژوهشي و... خارج كرده باشيم، باقيمانده هر روز 18 ساعت و در هفته 126 ساعت آزاد خواهد ماند. لذا مي‏بينيم كه در هفته، چقدر ما زمان را قرباني و فدا كرده‏ايم. و اين يعني : ذبح زمان!!!! يعني : نابودي فرصت‏ها؟؟؟
سرمايه عمر آسان به كف نيامده است، كه آسان از دست رود. برنامه ريزي كمك مي‏كند كه به فعاليت‏هاي خويش، نظام يافته بنگريم و اين نكته را مد نظر داشته باشيم كه:
(زمان در عصر ما، ساعت‏ها و روزها و هفته‏ها نيست؛ بلكه زمان، با دقيقه و ثانيه و لحظه مورد بحث و بررسي قرار گرفته و فعاليت‏ها در قالب آن تعريف مي‏شوند) .
يك جوانِ پشت كنكوري رشته رياضي سؤال‏هاي متعددي از من پرسيد. از او سؤال كردم: چند وقت ديگر به كنكور باقي‏مانده است؟ او پاسخ داد: 75 روز، يعني 1700 ساعت كه با ساعت‏هاي باقيمانده امروز تا شب كه 11 ساعت است، مي‏شود 1711 ساعت.
ضمن تشويق، به نگرش او آفرين گفتم و اضافه كردم: انشاءا... از اين به بعد، زمان را در قالب دقيقه و ثانيه ببين و بنگر چه فرصت‏هايي‏داري و چه فرصت‏هايي را هر روز ما از بين مي‏بريم.

بايد در (امروز) ، فرداها را ديد و ماه‏هاي بعد را به تصوير كشيد، حتّي سال آينده را در قالب زمان حال به تماشا نشست.
بعد از شهادت آيت ا... دكتر بهشتي، كه به وقت تقويم ايشان نگريستند، فهميدند كه او برنامه ريزي خود را تا 6 ماه آينده ترسيم كرده بود.
از آن‏جا كه قصدمان اين است كه سخن به درازا كشيده نشود، پيش در آمد اين مقاله را در اين‏جا به پايان مي‏بريم
اينكه چگونه يك برنامه‏ريزي مناسب براي نيازهاي خود تنظيم نماييم منوط و مشروط به تحقق موارد ذيل است تعیین هدف:
اهداف دو قسمند.
1.گاهي كلي اند مثل رضاي خدا، خدمت به مردم، بالا رفتن سطح آگاهي و امثال آن و گاهي جزئي اند مثل تخصص در يك رشته خاص مثل حسابداري، مطالعه يك كتاب، نوشتن مقاله يا امثال آن.
لازم است هر دو هدف را مشخص كنيم؛ يعني همان طور كه يك هدف كلي در نظر داريم، اهداف جزئي را هم دقيقاً مشخص كنيم و آن را محور فعاليت هايمان قرار دهيم.
2. تشخيص نيازها وكاستي ها و نواقص احتمالي:
بايد خواست‏ها و احتياجات اساسي خود را در آن زمينه به خصوص روشن كنيم. به عنوان مثال: در يك مقطع مشخص، چه درسي را نياز داريم بياموزيم تا تسلط بر آنها پيدا كنيم.
3. فرصت‏ها و اوقاتي كه بايد صرف تحقق اهداف برنامه شود، چه ميزاني است؟
4. چه روشي مطلوب‏ترين شيوه براي دست‏يابي به اهداف مورد نظر مي‏باشد؟
5. در مرحله اجرا نيازمند به چه ابزار و كاربرد چه وسايلي هستيم؟
6. ارزيابي فعاليت‏هاي انجام شده:
پس از اجرا به ارزيابي فعاليت‏هاي انجام شده مي‏پردازيم تا ميزان دسترسي به اهداف مشخص شود و ميزان عدم موفقيت در رسيدن به برنامه را نيز معلوم نماييم. اين مرحله كه تحت عنوان بازخورد(فيدبك) ناميده مي‏شود، فرصتي به ما مي‏بخشد تا بتوانيم عوامل ناكامي احتمالي را نيز بشناسيم و از بروز مجدد آن در برنامه مورد نظر پيشگيري نماييم.
از آفات برنامه‏ريزي، فقدان تلاش و پشتكار در دستيابي به هدف برنامه است. و شايد در ابتداي فعاليت به همه موارد مورد نظر دست نيافته و دلسرد شويم و از ادامه راه باز بمانيم. بي ترديد عمل به برنامه، مستلزم چشم‏پوشي از برخي فرصت‏هاي فراغت، سرگرمي‏ها و تفريحات مي‏باشد، در اين صورت بايد خود را سازگار با برنامه ‏نماييم تا بتوانيم به نتيجه مطلوبي دست يابيم.

ممكن است در ابتدا برنامه‏ريزي با كندي مواجه شود ولي در جريان عمل به برنامه به آن عادت مي‏كنيم و به مرور زمان جزء شخصيت ما مي‏شود. برنامه‏ريزي علاوه بر صرفه‏جويي در وقت و فرصت‏هاي زندگي، موجب مي‏شود تا خود را و نيازهايمان را بهتر و بيشتر بشناسيم. لازمه برنامه‏ريزي موفق، انعطاف‏پذيري در عمل به برنامه است و نيز نگاه واقع‏بينانه به كاستي‏ها و ضعف‏هاي موجود در زمينه‏اي است كه برنامه تنظيم مي‏كنيم. برنامه‏ريزي تفكر ما را نسبت به زندگي شكل مي‏دهد و تفكّر منسجم منتهي به عمل در زندگي ايجاد مي كند.
به منظور داشتن يك برنامه منظم، لازم است جدولي تهيه نماييد و ساعات شبانه روز و ايام هفته را (به ترتيب در ستون افقي و عمودي) يادداشت كرده و براي هر ساعتي در هر روز از ايام هفته كار و برنامه مناسب را در آن يادداشت نماييد. مثلاً چه ساعتي از خواب بيدار شويد؟ ساعتي را به نماز و نرمش و صرف صبحانه و ديگر كارها اختصاص دهيد، ساعات درس و كلاس و مطالعه و استراحت و نظافت و... را نيز دقيقاً در جدول بنويسيد و خود را موظف كنيد طبق جدول تهيه شده كه متناسب با توانايي‏هاي خودتان است عمل نماييد. در اين مسير نياز به يك عزم و اراده جدي هست كه انشاءالله در شما وجود دارد.
به جهت تأكيد بر نقش نظم در پيشرفت و تكامل علمي و انساني و... توجه شما را به سخنان امام علي(عليهالسلام ) پس از ضربت خوردن به دست ابن‏ملجم ( لعنه ‏الله ) به فرزندان خود امام حسن و امام حسين(عليهماالسلام ) جلب مي كنم كه حضرت چنين فرمودند: (( اوصيكما و جميع ولدي و اهلي و من بلغه كتابي بتقوي الله و نظم امركم )) ؛ شما و همه فرزندان و كسانم و هر كسي را كه نوشته‏ام به او مي‏رسد، به تقواي خدا و نظم داشتن در كارتان سفارش مي‏كنم )) .
نكته مهم اين است : اولين جمله‏اي كه در وصيت‏نامه خود به فرزندان خود در آن حالت خاص پس از توصيه به تقوا و دوري از گناه، توصيه به نظم در امور و كارها فرمود و اين نشانه اهميت نظم و نقش آن در سعادت و موفقيت انسان است و بدون آن كسي به جايي نمي رسد.