اسلام و مدگرایی

اسلام و مدگرایی
به یک بیان، رسالت اسلام به عنوان یک مکتب کامل الهی، پاسخ‏گویی صحیح به تمام خواست‏های فطری و نیازهای اصیل انسانی است. بر این اساس، در مجموعه تعالیم اسلامی از جمله در آیات قرآنی به مساله زینت و جمال و زیبایی عنایت‏خاصی مبذول شده است. از تامل در این بخش از معارف اسلامی، چند اصل کلی بسیار مهم مربوط به موضوع خودآرایی و زینت‏به دست می‏آید:
1. حس زیبایی یکی از ویژگی‏های مخصوص انسان است که ریشه در فطرت او دارد و به اقتضای این امر از دیدن هرگونه زیبایی لذت می‏برد. بی‏تردید منشا تمام هنرهای انسانی همین حس است که در هر دوره موجب به وجود آمدن یک سلسله دست‏آوردهای ارزشمند هنری می‏شود. بنابراین، استعداد و درک زیبایی از جمله مواهب به ودیعت نهاده شده در وجود انسان است که به برکت آن، وی قادر است از طریق مطالعه و تامل در ظرافت‏های زیبای نظام آفرینش، زمینه کمال روحی و معنوی خود را فراهم سازد.
2. خودآرایی و زینت‏به عنوان بخشی از حس زیبایی، نه تنها آثار بسیاری در روح و روان فرد دارد بلکه موجب تعالی و رشد افراد جامعه نیز می‏شود. در مقابل، پرهیز از خودآرایی و پریشانی و ژولیدگی چون با خواست فطری انسان در تعارض است، به تدریج اثرات منفی در روان او به جای می‏گذارد که افسردگی روحی، عدم تعادل روانی و بی‏توجهی به نعمت‏ها و سرکوبی علائق طبیعی و.. . از جمله آنهاست. از آنجا که این امور، در نهایت‏به سلامت زندگی فرد و نظام اجتماعی زیان‏های جبران ناپذیری متوجه می‏سازد لذا، در احکام اسلامی به شیوه‏های مختلفی با این‏گونه رفتارها مقابله شده است. به عنوان مثال، در سیره اولیاء الهی همواره با این منطق غلط ناآگاهان که پرهیز از خودآرایی را دلیل وارستگی از قید نفس و بی‏اعتنایی به زخارف دنیوی به حساب می‏آورند به طور جدی برخورد شده است. زیرا، این کار علاوه بر این‏که موجبات نفرت دیگران را فراهم می‏آورد، با اصل عزت نفس و کرامت و منزلت انسانی همخوانی ندارد. مولی‏الموحدین علی‏علیه السلام می‏فرمایند: «التجمل من اخلاق المؤمنین‏» خودآرایی از ویژگی‏های خاص انسان‏های مؤمن است.
3. در رهنمودهای پیشوایان اسلام در مورد خودآرایی به موارد زیادی تصریح و تاکید شده است که از جمله آن‏هاست: لباس تمیز و آراسته، شانه کردن موی سر و صورت، نظافت‏بدن، خوشبو کردن بدن و لباس‏ها، پرهیز از کارهایی که دون شان انسان مؤمن است و...
4. هرچند اسلام توصیه به خودآرایی دارد، اما هرگز این امر را منحصر به زینت ظاهر نمی‏کند بلکه آراستگی به فضایل معنوی و اخلاقی را که زمینه‏ساز سعادت و کمال روحی او هستند. مهم‏تر از آراستگی ظاهر می‏شمارد. به عبارت دیگر، اسلام با تعالیم حیات‏بخش خود نخست‏به ایجاد اعتدال در اخلاق و فضیلت‏های روحی می‏پردازد و پیروان خود را به درک زیبایی‏های مافوق عالم ماده رهنمون می‏کند، و آنان را از گرفتارشدن به هرگونه سطحی‏نگری در این مساله نجات می‏بخشد. در عین حال، تلاش می‏کند که افراد فقط به زینت ابعاد ظاهری جسم و محیط زندگی خود نپردازند. در اشاره به چنین واقعیتی علی‏علیه السلام می‏فرمایند: «زینة البواطن اجمل من زینة الظواهر» زینت درونی از زینت ظاهر بسیار زیباتر است. چه، هم از نظر تاثیر و هم از نظر ماندگاری، زینت درونی در کمال حقیقی انسان مؤثرتر است.
5. گرچه در مجموعه تعالیم اسلامی به خودآرایی توصیه و تاکید فراوان شده است اما به جهت در امان ماندن از عوارض منفی افراط و تفریط در خودآرایی و مدگرایی، حدود و چارچوب خاصی نیز برای آن تعیین شده است. به عنوان مثال، تاکید شده است که وسیله خودآرایی یا محیط‏آرایی اولا، باید حلال باشد و از راه مشروع تهیه شود. ثانیا، سبب اسراف در سرمایه‏ها و استعداد نباشد. ثالثا، از هرگونه شائبه تجمل‏پرستی و جنبه خودنمایی داشتن بری باشد. رابعا، به گونه‏ای نباشد که زمینه تحریک هواهای نفسانی و امیال جنسی دیگران را فراهم کند. خامسا، به صورت تقلید کورکورانه از دیگران انجام نگیرد و... در یک کلام از بررسی تعالیم اسلامی به دست می‏آید که اسلام نه تنها خودآرایی را منع نمی‏کند بلکه به شیوه معقول و منطقی بر آن تاکید می‏کند. در عین حال، همیشه و در همه حال، از افراط و تفریط در هر چیزی منع می‏کند.