شرح چهل حديث پيرامون حضرت مهدي (عج)(قسمت یازدهم)

حديث بيست و هفتم:
(نهى از تشكيك)
(لا عُذْرَ لاََحَد مِنْ مَوالينا في التَّشْكيكِ فيما يُؤَدّيهِ عَنّا ثِقاتُنا)[9]
در تشكيك نسبت به رواياتى كه موثّقان از ما براى شما نقل مى كنند، احدى از شيعيان ما عذرى ندارند.
شرح حديث
اين عبارت قسمتى از توقيعى است كه از سوى حضرت به «قاسم بن علا» درباره ى «احمد بن هلال عبرتايى» و دورى از او صادر شده است.
فقهاى عظام، در كتاب هاى استدلالى اصول، براى حجّيّت خبر ثقه، به اين روايت تمسك كرده اند; زيرا در واقع، حضرت در اين روايت، به متابعت و قبول روايات كسانى امر كرده است كه مورد وثوق اند و سنّت اهل بيت(عليهم السلام) را نقل مى كنند.
مفاد حديث، آن است كه، كسى حقّ ندارد در رواياتى كه اصحاب مورد وثوق از اهل بيت(عليهم السلام) نقل كرده اند، تشكيك كند و به آن ها ترتيب اثر ندهد، مگر در صورتى كه علم به خطاى آن داشته، يا مفاد خبر، مخالف با كتاب و يا سنّت قطعى يا عقل سليم باشد; زيرا اين ثقات از اصحاب اند كه واسطه ى نشر معارف اهل بيت(عليهم السلام) هستند و تشكيك در روايات آنان سبب مى شود كه چيزى از معارف اهل بيت(عليهم السلام) به دست ما نرسد.
شايان ذكر است كه وثاقت درجاتى دارد كه بعضى از مراتب آن، ملازم با عدالت، بلكه فوق عدالت است. تعبيرى كه امام حسين(عليه السلام) براى حضرت مسلم بن عقيل در نامه ى خود به اهل كوفه بيان داشته اند، مرتبه ى فوق عدالت را مى رساند; آن سخن چنين است:
من، به سوى شما، برادر و پسر عمو و مورد وثوق از خاندانم، مسلم بن عقيل را مى فرستم.[10]
حديث بيست و هشتم:
(نهى از شك)
(لا تَشُكَنَّ، فَوَدَّ الشَّيْطانُ أَنَّكَ شَكَكْتَ)[11]
هرگز شك به خود راه مده; زيرا شيطان دوست دارد كه تو شك كنى.
شرح حديث
شيخ كلينى(رحمه الله)، به سند خود از حسن بن نضر، نقل مى كند: هنگامى كه وارد منزل امام عسكرى(عليه السلام)شدم، شخص سياهى را ديدم كه ايستاده است. او به من گفت: «تو حسن بن نضر هستى؟» گفتم: «آرى.» گفت: «داخل شو.» پس داخل خانه شدم و سپس اتاقى را ديدم كه بر درِ آن پرده اى آويزان شده بود. از داخل اتاق ندايى شنيدم كه فرمود:
اى حسن بن نضر! خدا را بر آن چه بر تو منّت گذاشته شكرگزار باش و حمد كن، و هرگز شكّى به خود راه مده; زيرا شيطان دوست دارد كه تو شك كنى ....
از آن جا كه حسن بن نضر و جماعتى ديگر از شيعيان، در امر وكلا و ديگر امور شك كرده بودند، و در امر امامت و رهبرى جامعه ـ كه از مسائل اعتقادى است ـ شك، موجب فساد دين خواهد شد، امام(عليه السلام) او را از شك و ترديد برحذر مى دارد.
از اين حديث شريف چند نكته استفاده مى شود:
1. از آن جا كه امام(عليه السلام) خبر از باطن حسن بن نضر مى دهد، مى فهميم كه آن حضرت علم غيب مى داند.
2. امام(عليه السلام) اگر چه در غيبت به سر مى برد، به فكر شيعيان خود است و آنان را از حيرت و ضلالت و گرفتارى ها نجات مى دهد.
3. شك در امور اعتقادى، زيان فراوان دارد; زيرا منشأ همه ى بى بندوبارى ها، نداشتن يقين و باور دينى است. ما بايد ايمان خود و ديگران را تقويت كنيم و در صورت القاى شبهات، پاسخ گوى آن ها باشيم.
4. يكى از راه هاى نفوذ شيطان، ايجاد شك و ترديد در باورهاى عقيدتى مردم است، و طبق اين حديث، شيطان اين حالت انسان را بسيار دوست دارد.
5. انسان بايد شك و ترديد را از خود و افراد جامعه دور سازد. همان گونه كه امام زمان(عليه السلام) درصدد برآمدند تا شك را از حسن بن نضر و جماعت شيعه برطرف كنند. قرآن كريم، در پانزده مورد، شك را مذمّت، و شك كننده را به تفكّر دعوت كرده است. نتيجه ى تفكّر، زوال شك ورسيدن به يقين است.